لنگرود نیوز – گرهی ۱۹ ساله و دغدغه ای قدیمی در خانه ملت که هنوز هم به نتیجه نرسیده است. طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی بیش از پنج دوره است که در مجلس مطرح می شود و هر بار به دلیلی این موضوع به نتیجه نمی‌رسد. بنابر این طرح حوزه انتخابیه در انتخابات مجلس […]
لنگرود نیوز – گرهی ۱۹ ساله و دغدغه ای قدیمی در خانه ملت که هنوز هم به نتیجه نرسیده است. طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی بیش از پنج دوره است که در مجلس مطرح می شود و هر بار به دلیلی این موضوع به نتیجه نمی‌رسد. بنابر این طرح حوزه انتخابیه در انتخابات مجلس از شهرستان به استان تغییر خواهد کرد و رای دهندگان به جای رای به یک حوزه انتخابی باید به کاندیداها در سراسر استان رای دهند. موافقان این طرح در پنج دوره گذشته مجلس شورای اسلامی بر این نظر بودند که این طرح باعث ارتقای کیفی مجلس شورای اسلامی و منحصر شدن توان مجلس و نمایندگان در رسیدگی به امورملی می شود. بنا بر نظر موافقان ، این طرح می تواند از اتفاقاتی چون خرید و فروش رای و کاهش میزان مشارکت عمومی نیز جلوگیری کند. طرحی که هربار به سد شورای نگهبان رسید با ایرادات این شورا برگشت خورد اما پرونده اش هیچ وقت بسته نشد. اما این طرح چرا به قانون تبدیل نمی شود و موافقان و مخالفان آن در ادوار مختلف چه گفته اند؟
مجلس پنجم؛آغاز اندیشه استانی شدن انتخابات
در روز های آخر فعالیت مجلس پنجم و در سال ۱۳۷۸ برای اولین بار طرح استانی شدن انتخابات با ۱۱۰ امضا مطرح شد اما بعد از ارائه این طرح به صحن علنی مجلس شورای اسلامی، نمایندگان روی خوش به طرح نشان ندادند و با رد کلیات آن از دستور کار مجلس خارج شد. این طرح مشتمل بر یک ماده واحده و شش تبصره بود که البته شانسی برای تصویب پیدا نکرد. اما بعد از این رخداد نمایندگان دوره ششم مجلس شورای اسلامی دولاره این طرح را به صحن علنی کشاندند.
مجلس ششم؛تلاش برای اتمام کار نیمه تمام
در دوره ششم مجلس شورای اسلامی با تلاش فراوان برخی نمایندگان مجلس و بعد از بحث و تبادل نظر، کلیات این طرح در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۲ به تصوب رسید. کلیات طرح مصوب در واقع همان طرحی بود که نمایندگان مجلس پنجم نتوانسته بودند آن را در صحن به تصویب برسانند. بنا بر این طرح داوطلبان باید در یکی از شهرستان ها نامزد شرکت در انتخابات می شدند و بعد از آن هر نامزد که بیشترین رای را در سراسر استان به دست می آورد علاوه بر نمایندگی مردم آن شهرستان به عنوان نماینده استان معرفی می شد. این طرح در این دوره با ۱۲۰ رای موافق به تصویب نهایی رسید اما شورای نگهبان آن را مغایر با قانون اساسی و شرع اسلام دانست و آن را رد کرد.
مجلس هفتم؛ تلاش برای اقناع شورای نگهبان
با آغاز این دوره از مجلس شورای اسلامی تلاش ها برای رفع ایرادات و ابهامات طرح استانی شدن انتخابات از سر گرفته شد. در این مرحله مصوبه استانی شدن حوزه های انتخابیه مجلس شورای اسلامی در برخی استان های کشور که مورد ایراد شورای نگهبان بود، به کمیسیون امنیت ملی ارجاع داده شد. این کمیسیون نیز ایرادات شورای نگهبان را وارد دانست و و با اکثریت آرا، رای به حذف طرح مذکور از دستور کار قانون گذاری داد. اما صحن مجلس نظری مغایر با کمیسیون امنیت ملی داشت و نمایندگان مجلس با حذف طرح مخالفت و با ۱۴۶ رای موافق، متنی را به عنوان متن اصلاحی به تصویب رساندند. بنابر این این طرح با نام طرح استانی شدن انتخابات در برخی استان های کشور با محتوایی که به گفته نمایندگان وقت پاسخگوی ایرادات شورای نگهبان بود در تاریخ دوم اردیبهشت ۱۳۸۶ به تصویب رسید. بر اساس این طرح علاوه بر استثنا بودن اقلیت ها از این قانون که در طرح ادوار پنجم و ششم نیز وجود داشت، حوزه هایی در استان‌های خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، گلستان، آذربایجان غربی، کرمانشاه و کردستان نیز از این این طرح مستثنی شدند؛ حوزه هایی که در این استان‌ها به عنوان استثنا قرار گرفتند همه شهرهایی بودند که اقلیت‌های مذهبی در آن ها ساکن هستند. بعد از ارجاع این طرح به شورای نگهبان، این شورا باز این طرح را مخالف با موازین شرعی و مغایر با بندهایی مانند ۸،۹،۱۰ و اصل سوم و اصول ششم، شصت و دوم و هفتاد وپنجم قانون اساسی دانست. در نهایت با به بن بست رسیدن این طرح در مجلس هفتم، بررسی طرح به مجلس هشتم رسید.
مجلس هشتم؛ اصرار بر استانی شدن انتخابات
نمایندگان دوره هشتم مجلس شورای اسلامی به دنبال به پایان رساندن کار نیمه تمام همکاران خود در سه دوره پیشین مجلس شورای اسلامی بودند. بنابر این پس از شروع فعالیت این دوره از مجلس، باز هم طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی مطرح و در نهایت «طرح تغییر نظام انتخاباتی مجلس» به مجلس ارائه شد که محتوای آن از یک جنبه شباهت هایی با طرح استانی شدن انتخابات در مجلس هفتم داشت و آن این بود که این طرح بر حوزه های اصلی یعنی استان ها و حوزه های فرعی یعنی شهرستان ها تاکید داشت اما تفاوت این طرح با طرح دوره قبل خود این بود که در دوره قبل ملاک انتخابات بالاترین رای در سطح حوزه‌های اصلی بود اما در این دوره از مجلس بر تناسبی شدن نظام انتخابات و جایگاه احزاب و گروه های سیاسی توجه شد. ابتدا این طرح به کمیسیون شوراها و امور داخلی ارجاع داده شد و پس از تغییرات فراوان به تصویب رسید. بنا بر گفته نمایندگان این دوره این طرح با طرح استانی شدن انتخابات که در دوره هفتم به تصویب رسید شباهت های فراوانی پیدا کرد. پس از بررسی، این طرح هم نتوانست از سد شورای نگهبان عبور کند و در نهایت بررسی این طرح به مجلس نهم ارجاع داده شد.
مجلس نهم و خروج طرح از دستور
اگر نگوییم که مجلس نهم، نزدیک ترین قرابت را به اندیشه‌های شورای نگهبان داشت، ولی باید این نکته را ذکر کرد که بیشترین همکاری با شورای نگهبان برای بررسی طرح‌ها در این دوره صورت گرفت. در این دوره که به طور تقریبی ترکیبی یک دست از نمایندگان یک جناح سیاسی داشت، باز هم طرح استانی شدن انتخابات مطرح شد اما برخی از تندرو های این دوره مخالفت شدید با بررسی این طرح در صحن مجلس داشتند. به همین دلیل جلساتی مشترک بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان تشکیل شد و پس از بررسی های زیاد نمایندگان مجلس بر ارجاع طرح به صحن تاکید داشتند و برخی از نمایندگان اما به دنبال نرسیدن این طرح به صحن بودند. در حالی که به نظر می‌رسید طرح «استانی شدن حوزه‌های انتخابیه انتخابات مجلس شورای اسلامی» که به امضای ۱۶۹ نفر از نمایندگان رسیده و علاوه‌بر این، فوریت آن با آرای موافق ۱۳۳ نماینده مواجه شده است، شانس بیشتری نسبت به طرح‌های مشابه پیشین، برای تصویب در مجلس داشته باشد اما در نهایت مخالفان این طرح موفق شدند و این طرح به صحن علنی مجلس نرسید و کارش در کمیسیون ها نیمه تمام ماند.
مجلس دهم؛ بلاتکلیف در طرح موضوع
طرح استانی شدن انتخابات مجلس کارش به پنجمین دوره متوالی مجلس شورای اسلامی رسیده است و در دوره فعلی اما اعضای کمیسیون شوراهای مجلس می گویند که قصدی برای مطرح کردن این طرح ندارند. اما سخنگوی کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی می‌گوید که هیچ قصدی برای پیگیری این طرح در مجلس دهم نداریم. اصغر سلیمی در گفت‌وگو با «قانون» با بیان اینکه بررسی این طرح در دستور کار کمیسیون شوراهای مجلس دهم نیست، گفت: در جلسات خصوصی درباره این طرح چندین بار صحبت هایی مطرح شده است اما تاکنون این طرح به صورت رسمی در کمیسیون شوراها مورد بررسی قرار نگرفته و فکر می کنم تاپایان دوره دهم نیز این طرح در کمیسیون مطرح نشود.
نمایندگان دوره دهم به دنبال طرح مجلس هشتم
سلیمی در ادامه درباره دلایل عدم طرح این موضوع در کمیسیون شوراها به «قانون» گفت: احساس ما این است که طرح استانی شدن انتخابات کارایی لازم را برای اهدافی که عنوان می شود ندارد و از سویی با ایراداتی که در این طرح مطرح است باید به سمت تقویت احزاب در این انتخابات حرکت کرد و از تصمیماتی که باعث بروز اختلاف در مناطق شد جلوگیری کرد.
نماینده مردم سمیرم در ادامه با بیان اینکه به نظر می‌رسد طرح تغییر نظام جامع انتخابات مجلس شورای اسلامی بیشتر کارایی داشته باشد، تصریح کرد: باید سعی کنیم جایگاه احزاب در این انتخابات بیشتر تقویت شود و این موضوع نیز نیازمند تصویب قانون احزاب و پس از آن بررسی طرح استانی شدن انتخابات آن هم نه با ایرادات قبلی که با یک کار کارشناسی در راستای تقویت جایگاه احزاب است. وی در ادامه گفت: با بررسی همه جوانب به نظر می رسد که این طرح در دوره دهم مطرح نشود.
موافقان به دنبال تغییرات بنیادی
در حالی که شورای نگهبان ایراداتی یکسان به این طرح می گیرد، اما نمایندگان مجلس در هر دوره معتقدند که این طرح می‌تواند تا میزان زیادی مشارکت عمومی را بالا ببرد و جلوی آسیب هایی مانند خرید و فروش رای در استان ها را بگیرد. کاهش و حتی از میان رفتن امکان خرید و فروش رای در حوزه‌های انتخابیه، این موضوعی است که به افزایش سلامت انتخابات و کاهش تاثیر افراد بر هیات‌های اجرایی و نظارت منجر خواهد شد. از سویی این موضوع باعث می‌شود میزان دغدغه مندی نمایندگان مجلس شکلی کلان به خود بگیرد و موضوعات ملی جایگاه بیشتری در رویداد های مجلس پیدا کند. موضوع دیگر برنامه محور شدن نمایندگان مجلس به جای شخص محور شدن در حوزه های انتخابیه و سراسر استان ها خواهد بود. شاخصه دیگر موافقان این طرح، بالا رفتن سطح کیفی نمایندگان مجلس خواهد بود. یکی دیگر از دلایل موافقان این طرح حذف اختلافات شدید قومی،قبیله ای و مذهبی است. موضوعی که شورای نگهبان در نقطه مقابل آن قرار دارد و معتقد است این طرح باعث زیاد شدن این اختلافات می شود. کاهش هزینه های اجرایی انتخابات و تعداد داوطلبان، عادلانه شدن نظام انتخاباتی و ایجاد فرصت برابر برای همه مردم، تقویت فرهنگ تحزب و مواردی از این دست از جمله نظرات موافقان این طرح است.
شورای نگهبان، مخالف بزرگ
در هر دوره ارائه این طرح و ارجاع آن به شورای نگهبان، این شورا از تصویب آن برای بازگشت به مجلس خودداری کرده است. ایرادات این شورا در پنج سال گذشته مواردی مانند بروز و ازدیاد اختلافات قومی،مذهبی،قبیله ای و مغایر بودن این طرح با همبستگی و وحدت ملی بوده است. بنا بر نظر این شورا این طرح مغایر با توسعه و تحکیم برادری اسلامی و تعاون عمومی بین همه مردم ایران و به صورت کلی مغایر با بند ۱۵ اصل سوم قانون اساسی شناخته شده است. همچنین این شورا معتقد است که برگزاری انتخابات میان دوره ای با این طرح موجب افزایش هزینه است که این موضوع نیز مغایر با اصل هفتاد و پنجم قانون اساسی است. ایرادات دیگری هم از سوی شورای نگهبان بر این طرح مطرح شده است. برخلاف نمایندگان مجلس که معتقدند این طرح باعث افزایش مشارکت عمومی می شود، شورای نگهبان معتقد است این طرح باعث کاهش مشارکت عمومی مردم در انتخابات خواهد شد.
دو نظر با تقابل صددرصد
به نظر می رسد آنچه را نمایندگان مجلس به عنوان نقاط قوت این طرح می دانند شورای نگهبان همان موارد را نقاط ضعف و مغایر با قانون طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی می داند. تقابلی که حالا به پنجمین دوره رسیده است و اگر قرار باشد با همین شکل در جلسات آتی بهارستانی ها با شورای نگهبان موضوعات اختلافی به این سبک باشد این طرح به تصویب نهایی نخواهد رسید و بعد از هربار مطرح شدن توسط این شورا به مجلس برگشت داده خواهد شد. اینکه کدام یک از این دو رکن کشور درست می‌گویند موضوعی است که باید دید کارشناسان نظام سیاسی چه واکنشی در مقابل آن نشان خواهند داد. حال باید دید چه کسی حرف آخر را می زند و چه زمانی این اختلاف نظر ۱۹ ساله به پایان می رسد.
