لنگرود / بهزاد پورمحمدی،پیاده راه سلامت پارک فجر لنگرود یکی از پروژه های خوب شهر است. در گذشته، مقیاس‌های انسانی مبنای بسیاری از تناسبات شهری به حساب می‌آمد به‌گونه‌ای که دسترسی به بسیاری از خدمات از طریق پیاده روی میسر بوده است. به‌عبارتی قابلیت پیاده مداری به‌عنوان پایدارترین شکل جابه‌جایی شهروندان، امکان‌پذیر و از اولویتی […]
لنگرود / بهزاد پورمحمدی،پیاده راه سلامت پارک فجر لنگرود یکی از پروژه های خوب شهر است.
در گذشته، مقیاس‌های انسانی مبنای بسیاری از تناسبات شهری به حساب می‌آمد به‌گونه‌ای که دسترسی به بسیاری از خدمات از طریق پیاده روی میسر بوده است. به‌عبارتی قابلیت پیاده مداری به‌عنوان پایدارترین شکل جابه‌جایی شهروندان، امکان‌پذیر و از اولویتی ویژه برخوردار بوده و پیاده راه‌ها، بستر شکل‌گیری بسیاری از ارتباطات و تعاملات اجتماعی و زمینه ساز ایجاد سرزندگی در شهروندان می‌گشت. پس از وقوع انقلاب صنعتی و به تبع آن گسترش استفاده از اتومبیل‌ها، افزایش سرعت رفت و آمدها و دگرگونی چهره شهرها پدیدار شد و در نتیجه آن، جنبه‌های زندگی اجتماعی در مسیرهای جابه‌جایی شهروندان در گذر زمان کمرنگ شد. به مرور خیابان‌ها که زمانی مسیر تردد پیاده شهروندان بودند، جایگاه خود را به‌عنوان یک مقصد انسانی از دست داده و تنها به یک مسیر آمد و شد با محوریت اتومبیل‌ها تبدیل شدند به گونه‌ای که از ارزش‌های کالبدی و حس مکان فضاهای شهری به‌طور مستمر کاسته شد. این تغییرات و تنزل کارکردی خیابان‌ها، علاوه بر تبعات زیان بار در حوزه‌های اجتماعی و انسانی، باعث رشد روز افزون مصرف انرژی‌های تجدید‌ناپذیر و بروز مخاطرات زیست محیطی مختلف شد. مسائلی که بتدریج سبب مطرح شدن این سؤال شد که بواقع اولویت با کدام است؟ گسترش حمل و نقل موتوری و استفاده از اتومبیل‌ها یا توجه به پیاده مداری در جابه‌جایی ها؟ این گونه بود که طراحان شهری امریکایی در سال‌های پایانی دهه ۸۰ میلادی، حرکتی تحت عنوان جنبش نوشهرگرایی را پایه‌ریزی کردند که یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های اساسی این جنبش، توجه به ایجاد بافت‌های شهری با قابلیت پیاده روی ساکنان بود به گونه‌ای که بخش عمده‌ای از نیازهای شهروندان با پیمودن راه به صورت پیاده مرتفع شود. از این رهگذر بود که میزان پیاده روی شهروندان به‌عنوان شاخص کیفیت زندگی در یک منطقه مشخص مطرح شد. آن گونه که به گفته سر کولین بوچانان، شهرساز برجسته بریتانیایی، شرایطی که یک شخص در کمال آزادی بتواند در محیط شهری راه برود و اطراف را نظاره کند، مهم‌ترین نشانه کیفیت آن محیط به حساب می‌آید. به عبارتی دیگر وی میزان آسایشی که یک شهروند در حال پیاده روی از محیط اطراف احساس می‌کند را به‌عنوان مهم‌ترین شاخص کیفیت محیط بیان می کند.
از نظر شهرسازی، تعاریف مختلفی برای یک پیاده راه یا خیابان مخصوص پیاده روی وجود دارد. به طور کلی پیاده راه‌ها معابری برای حضور شهروندان با بیشترین کارکرد اجتماعی و فضایی برای شکل‌گیری مشارکت و فعالیت‌های جمعی است. در این فضاها ورود وسایل نقلیه موتوری به غیر از اتومبیل‌ها صرفاً به جهت ارائه خدمات مرتبط با زندگی جاری مردم مورد استفاده قرار می‌گیرد و در مجموع محیطی امن و راحت برای ایجاد تعاملات اجتماعی فراهم می‌آورد.
در دهه‌های اخیر با توجه به شکل‌گیری مفاهیمی مانند شهرهای سالم، شهرهای قابل زیست و شهرهای پایدار در دانش شهرسازی مدرن، نگاهی جدی به مقوله تردد‌های شهری با قابلیت پیاده مداری و ارائه ویژگی‌های آن توسط مدیریت شهری و مجموعه‌های علمی مرتبط با حوزه شهرسازی در نقاط مختلف جهان صورت پذیرفته است. به‌عنوان مثال بر اساس اعلام سازمان برنامه‌ریزی منطقه‌ای سن دیه گو، ۹ شاخص مهم در ساخت پیاده راه‌ها می‌بایست در نظر گرفته شود که شامل پیاده رو، جذابیت بصری و هویت اجتماعی، امنیت، مقیاس، فواصل پیاده معقول، دسترسی و مناسب‌سازی برای معلولان جسمی و حرکتی، دسترسی به کاربری‌های مطلوب، سر و صدا و کیفیت هوا و پارکینگ مناسب است. در این راستا برای پیاده راه‌ها الگوهای مختلفی توسط جنبش‌هایی نظیر جنبش رشد هوشمند، جنبش نوشهرگرایی و جنبش ایجاد بخش‌های شهری بدون خودرو مطرح شده است. بر اساس یک دسته‌بندی انجام شده، در الگوی اول اتومبیل‌ها می‌توانند بر اساس یک ساز و کار آرام‌سازی رفت و آمد، با شتاب کم و بدون توقف طولانی مدت در محله‌های شهری عبورو مرور کنند. بر اساس الگویی دیگر، تنها رفت و آمد خودروهای خاص و در بازه زمانی محدود میسراست و در الگوی سوم خودروها به هیچ عنوان حق عبور ومرور در مناطق مورد نظر را نخواهند داشت.
در سال ۱۹۷۱ اولین مکان عمومی در سیدنی استرالیا صرفاً جهت استفاده عابران پیاده اختصاص یافت. در آن زمان لئوپورت – سیاستمدار محلی- با نگاهی مثبت بیان کرد: اکنون خیابان به روی عابران پیاده باز شده است نه اینکه به روی حمل و نقل سواره بسته شده باشد. این تعبیر، بیان‌کننده ضرورت توجه به عنصری مغفول مانده در فضاهای شهری بود. امروزه در بسیاری از شهرهای جهان برنامه‌ریزی جهت افزایش قابلیت پیاده مداری و توجه به سهم جابه‌جایی عابران پیاده در نظام حمل و نقل از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و نقش این مهم در حوزه‌های مختلف فردی و اجتماعی برای نیل به توسعه پایدار شهری مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است.
بر اساس بررسی‌های به‌عمل آمده، در بخش حمل و نقل شهری، توجه نکردن به پیاده مداری و محور قرار گرفتن حمل و نقل موتوری، عملاً شهروندان را به سفرهای بیشتر مجبور می‌کند. به گفته یکی از مدیران شهری نیویورک، اگر در طراحی شهرها اولویت با رفت و آمد خودروها باشد در عمل برای افزایش تعداد خودروها و ایجاد ترافیک زمینه‌سازی شده است. در حوزه اثرات زیست محیطی نیز ناگفته پیداست، افزایش مسیرهای تردد پیاده مدار، موجب کاهش حجم تردد اتومبیل‌ها و در نتیجه کاهش مصرف سوخت‌های تجدید‌ناپذیر و کاهش انواع آلودگی‌ها اعم از آلودگی هوا و آلودگی‌های صوتی خواهد شد. همچنین ایجاد فضاهای سبز شهری و کاشت گیاهان و درختان متنوع در محدوده پیاده راه‌ها می‌تواند اثرات قابل توجهی در پایداری زیست محیطی شهری به همراه داشته باشد. از منظری دیگر، گسترش چنین فضاهایی می‌تواند شرایط مطلوبی را به جهت رونق اقتصادی کسب و کارهای شهری فراهم آورد چرا که این پیاده راه‌ها به سبب حضور پررنگ شهروندان در آن‌ها، شرایط بسیار مطلوبی را برای خرید و داد و ستد امن ایجاد می‌کند به گونه‌ای که در بسیاری از مواقع صاحبان مشاغل فعال در محدوده پیاده راه‌ها، هزینه‌های مرتبط با بهبود و ارتقای سطح کیفی این فضاها را به جهت افزایش درآمدهای ناشی از حضور شهروندان می‌پردازند. یکی دیگر از نتایج مثبت توجه به پیاده مداری ارتقای سطح فرهنگ شهرنشینی عموم شهروندان است چرا که افزایش فعالیت‌های مدنی در چنین محیطی می‌تواند احساس مسئولیت اجتماعی و رفتارهای منجر به رعایت حقوق دیگران را در یک فرآیند زمانی مشخص در شهروندان نهادینه نماید. در چنین فضایی برابری و عدالت اجتماعی میان افراد بیشتر از هر محیط شهری دیگری ظهور و بروز می‌یابد.
ازنظر گردشگری نیز، لزوم اختصاص فضای پیاده محور در محدوده‌های تاریخی و مراکز شهرها ضرورتی انکارناپذیر بوده و در بسیاری از شهرهای جهان مورد توجه قرار گرفته است. به گونه‌ای که تا دهه هشتاد میلادی در بسیاری از شهرهای اروپایی ورود خودروها به بخش‌های مرکزی و تاریخی ممنوع شد تا زمینه مساعدی برای رونق گردشگری شهری و استفاده بیش از پیش از بافت های تاریخی در بستری پیاده مدار فراهم شود.
/برگرفته از خانم سولماز رضایی دکترای برنامه ریزی شهری
